Ministerstwo Sprawiedliwości nie dostrzega „rażącego naruszenia unijnego porządku prawnego” w sprawie rodziny Klamanów

Adobe Stock

• Od siedmiu miesięcy trwa dramat polskiej rodziny Klamanów, którym 4 lipca 2024 r. szwedzcy urzędnicy odebrali trójkę dzieci za pozwoleniem polskiego sądu.

• We wrześniu ubiegłego roku poseł Michał Wójcik zgłosił zapytanie poselskie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie działań podjętych przez instytucje państwowe wobec małoletnich wywiezionych z terytorium Polski do Szwecji.

• Po ponad czterech miesiącach podsekretarz stanu w MS Zuzanna Rudzińska-Bluszcz udzieliła odpowiedzi, wskazując, że resort w niniejszej sprawie nie dostrzega „rażącego naruszenia unijnego porządku prawnego”.

• Pomocy prawnej rodzinie udzielają prawnicy Instytutu Ordo Iuris.

Rodzina bezprawnie rozdzielona

Ewa i Robert Klaman od 2015 r. mieszkali w Szwecji, gdzie wychowywali cztery córki: Kingę, Tarję, Aurorę oraz Dianę. Rodzice zobowiązywali dzieci do pomocy przy drobnych pracach domowych, co nie podobało się najstarszej z dziewczynek. Nastolatka (jak sama przyznała), okłamała kuratora szkolnego, że rodzice znęcają się nad nią psychicznie. 

Następnie, bez weryfikacji prawdziwości słów dziecka, szwedzki urząd socjalny umieścił Kingę w pieczy zastępczej. Urzędnicy zapytali rodziców, czy oddadzą im dobrowolnie również pozostałe dzieci, pomimo że w stosunku do nich nie toczyło się żadne postępowanie opiekuńcze. W reakcji na to, rodzice wyprowadzili się z pozostałymi córkami do Polski, pozostawiając cały swój dobytek w Szwecji.

Zarówno rodzice, jak i dzieci, mają wyłącznie polskie obywatelstwo. Małżeństwo, wracając do kraju w lutym 2024 r., nie miało w żaden sposób ograniczonej władzy rodzicielskiej co do trzech młodszych córek. Ponadto nie została wówczas jeszcze podjęta ani decyzja o natychmiastowym przejęciu opieki nad dziewczynkami przez szwedzką Komisję ds. opieki społecznej, a tym bardziej nie było żadnego orzeczenia sądu szwedzkiego, które utrzymywałoby taką decyzję w mocy. Mimo to, Sąd Rejonowy w Nysie, wbrew stanowisku polskich instytucji monitorujących sytuację rodziny, podjął decyzję o natychmiastowym odebraniu dzieci i przekazaniu ich stronie szwedzkiej.

Ministerstwo Sprawiedliwości, jeszcze na etapie postępowania sądowego, przekazało stronie szwedzkiej wywiad polskiego kuratora sądowego, który nie znalazł podstaw do odebrania dzieci. Resort zapytał, czy w związku z tym szwedzki urząd nie wycofałby wniosku. Władze Szwecji, w odpowiedzi na pismo MS, podtrzymały jednak swój wniosek o wydanie dzieci, wskazując, że w Szwecji czeka już na nich rodzina zastępcza.

W sytuacji, gdy wszystkie dziewczynki przebywają teraz w rodzinach zastępczych na terenie Szwecji, prawnicy Ordo Iuris zwrócili się do Ministra Sprawiedliwości oraz Ministra Spraw Zagranicznych o interwencję w sprawie i udzielenie wsparcia w zakresie postępowań dotyczących opieki nad małoletnimi dziećmi. W odpowiedzi  MS stwierdziło, że „zakończyło „wykonywanie zadań związanych z wnioskiem strony szwedzkiej” oraz wskazało, że „wyłączną jurysdykcję wobec dzieci Polaków posiadają szwedzkie sądy i instytucje”. Zaleciło też podjęcie lub kontynuowanie współpracy z polskimi służbami konsularnymi na terenie Szwecji albo nawiązanie kontaktu z Departamentem Konsularnym Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Walka o powrót dzieci

O sprawie rodziny Klamanów Instytut Ordo Iuris po raz pierwszy informował 24 lipca 2024 r. Dzień później uruchomiona została petycja, skierowana do premierów Polski i Szwecji z apelem o pilną interwencję w sprawie. Podpisało ją ponad 23 tys. internautów. W kolejnych artykułach Instytut opisywał działania podejmowane przez prawników, mające na celu pomoc w sprowadzeniu czwórki małoletnich dzieci państwa Klamanów do Polski, w tym bieżącą komunikację z Ministrem Sprawiedliwości, Ministrem Spraw Zagranicznych, Rzecznikiem Praw Dziecka, Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Konsulem RP w Szwecji.

Celem prawników reprezentujących Ewę i Roberta Klamanów jest w pierwszej kolejności doprowadzenie przynajmniej do sytuacji, w której wszystkie dzieci, do czasu zakończenia postępowania odnośnie władzy rodzicielskiej, trafią do jednej, spokrewnionej z nimi i mieszkającej na terenie Polski rodziny zastępczej – ciotki i wuja (których dzieci dobrze znają i z którymi dobrze się czują).

Interwencja w Ministerstwie Sprawiedliwości

Sprawa na tyle zbulwersowała opinię społeczną, że była opisywana przez wiele mediów krajowych i zagranicznych. Nie uniknęła również zainteresowania polskich parlamentarzystów.

Poseł Michał Wójcik, 2 września 2024 r., zwrócił się do MS z pytaniami dotyczącymi działań podjętych przez instytucje państwowe w sprawie małoletnich wywiezionych z terytorium Polski do Szwecji, wyrażając swoje oburzenie na temat rażących zaniechań instytucji państwa polskiego w sprawie małoletnich dzieci Państwa Klaman. W piśmie zapytał:

1. Czy Ministerstwo Sprawiedliwości wystąpiło do polskiej prokuratury z informacją, że nie ma podstawy prawnej do wydania nakazu powrotu dzieci z Polski do Szwecji?

2. Czy prokurator uczestniczył w sprawie tych dzieci przed sądami polskimi? Jakie sprawy były prowadzone? Jakie stanowisko zajął w tych sprawach prokurator mający za zadanie stanie na straży praworządności?

3. Czy Ministerstwo Sprawiedliwości zwróciło się do Ministerstwa Spraw Zagranicznych z informacją, że dzieci zostały przewiezione do Szwecji i jest wymagany bezpośredni nadzór przedstawiciela konsulatu nad umieszczeniem dzieci w pieczy zastępczej?

4. Czy prawdą jest, że dzieci zostały umieszczone w różnych miejscach (piecza zastępcza)? Jeśli tak, to jakie działania podjęło Ministerstwo Sprawiedliwości, żeby doprowadzić do połączenia rodzeństwa? (rozdzielenie jest rażącym naruszeniem praw dzieci).

5. Jakie działania zostały podjęte przez konsulat polski w sprawie małoletnich?

6. Czy Ministerstwo Sprawiedliwości jako organ centralny zwróciło się do swojego odpowiednika w Szwecji z żądaniem wyjaśnienia, dlaczego dzieci zostały rozłączone oraz dlaczego nie jest respektowane rozporządzenie UE nakazujące bezwzględne zachowanie tożsamości dzieci?

7. Czy ministerstwo podjęło działania dla wskazania organowi centralnemu w Szwecji, że taka sytuacja wiąże się z rażącym naruszeniem unijnego porządku prawnego?

Bierność polskiego resortu

W odpowiedzi Minister Sprawiedliwości, ponad 4 miesiące po złożeniu zapytania poselskiego, wskazał, że MS nie wystąpił do polskiej prokuratury z informacją, iż nie ma podstawy prawnej do wydania nakazu powrotu dzieci z Polski do Szwecji. Ministerstwo przekazało jedynie do Sądu Rejonowego w Nysie wniosek o wykonanie orzeczenia Sądu Administracyjnego w Jönköping  w Szwecji w sprawie wykonywania opieki nad małoletnimi Tarją, Aurorą i Dianą Klaman. Sąd ten powiadomił o wszczęciu postępowania Prokuraturę Rejonową w Nysie.

Jak wskazuje przedstawiciel MS, „prokurator Prokuratury Rejonowej w Nysie, na podstawie art. 60 § 1 k.p.c., zgłosił swój udział w tym postępowaniu, a po zapoznaniu się z treścią orzeczenia wydanego w sprawie przez Sąd na posiedzeniu niejawnym 1 lipca 2024 r., ocenił je jako słuszne i wskazał, że jurysdykcja w tej sprawie ustalona została na podstawie kryterium zwykłego pobytu dziecka, która zdaniem szwedzkiego sądu jest w Polsce a sąd polski nie posiadał prawa do podważenia jurysdykcji szwedzkiej”. Takie stanowisko jest sprzeczne z przepisami prawa krajowego, które przewiduje mechanizmy dot. ustalenia jurysdykcji krajowej. Z odpowiedzi MS wynika, że polscy urzędnicy i wymiar sprawiedliwości nie podjęli żadnych działań w celu zachowania tożsamości dzieci i poszanowania zasad, wynikających z Konwencji o prawach dziecka.

Następnie Ministerstwo wskazało, że w trakcie procedury związanej z realizacją wniosku strony szwedzkiej, pozostawało w kontakcie z MSZ Szwecji, które miało poinformować, że po przewiezieniu dzieci zostały umieszczone w rodzinach zastępczych oraz że nie zostały przekazane jakiekolwiek informacje, które mogłyby świadczyć o zagrożeniu dziewczynek.

Zdaniem resortu, nie stwierdzono podstaw faktycznych do tego, by Ministerstwo Sprawiedliwości zwróciło się do Ministerstwa Spraw Zagranicznych z informacją, że dzieci zostały przewiezione do Szwecji i że jest wymagany bezpośredni nadzór przedstawiciela konsulatu nad umieszczeniem dzieci w pieczy zastępczej. W związku z czym nie podjęto działań w tej sprawie.

W zakresie żądania wyjaśnień dotyczących rozdzielenia dzieci, Ministerstwo wskazało, że „na podstawie badań i opinii psychologa dziecięcego, szwedzkie służby socjalne oceniły, że rodzeństwo nie powinno być umieszczone razem w jednej rodzinie zastępczej”, co wynikać ma z rozległych potrzeb opiekuńczych dzieci i przebytej traumy. Następnie MS uznało, że nie stwierdziło w tej sprawie „rażącego naruszenia unijnego porządku prawnego”. Z tego wynika, że także i w tym przypadku Ministerstwo Sprawiedliwości oparło się całkowicie na zdaniu szwedzkich służb socjalnych, bez podejmowania dalszych – własnych ustaleń.

W ocenie prawników Instytutu Ordo Iuris, mając na względzie zasadę pierwszeństwa w pełnieniu pieczy zastępczej przez osoby spokrewnione lub spowinowacone z małoletnimi, jak również wynikające z Konwencji o prawach dziecka, prawo dziecka do wychowania w jego naturalnym środowisku rodzinnym, w atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia oraz ochronę życia rodzinnego przed ingerencją państwa, w pełni zasadne jest zwrócenie się do władz Szwecji z wnioskiem o tymczasowe umieszczenie małoletnich pod opieką spokrewnionej rodziny zastępczej, w stabilnym i bezpiecznym otoczeniu. Pełnomocnicy rodziny podkreślają, że umieszczenie dzieci w takiej rodzinie zastępczej sprzyjałoby złagodzeniu przeżyć związanych z rozłąką z rodzicami, stwarzając dzieciom naturalne warunki rozwoju. 

Prawnicy Instytutu nie ustają w walce o powrót dzieci do Polski.  Pomimo oddalenia przez Sąd Okręgowy w Opolu zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji o umorzeniu postępowania z uwagi na brak jurysdykcji krajowej, Ordo Iuris wykorzysta wszelkie dostępne środki prawne żądając, aby w przypadku rodziny państwa Klamanów miały rzeczywiste zastosowanie europejskie standardy ochrony życia rodzinnego. Jak już wielokrotnie wskazywali prawnicy Instytutu, nadgorliwość w stosowaniu prawa unijnego nie może nigdy stanowić pretekstu do pochopnego, nieuzasadnionego i bezprawnego rozbijania rodzin, a prawdziwa troska o dobro dzieci powinno zawsze mieć pierwszeństwo.

ODDAJCIE POLSKIE DZIECI - PETYCJA